Artykuł
Wieś Zbylutka była wsią o starszej proweniencji. Jako położona na południowym krańcu dóbr piórkowskich, graniczyła od północy z Gęsicami, Sadkowem, na zachodzie z Bardem, na południu z parafią Bardo, Łagowicą. Obecnie pola mają nazwy: Dworskie, Stronia, Glinki, Stachów Dół, Chojny, Sachta, Mieksyn, Plebańskie. Na sołectwo składają się osady Zbelutka Stara złożona z trzech wsi: Kędziorki, Góry i Poddanie, Górki, Majorat i Poduchowne oraz Zbelutka Nowa ( Garbacz ). Jako siedziba władz gminy obejmowała w XIX w. wsi: Zbelutka, Jastrzębska Wole, Nowa Łagowica, Nowa Zbelutka, Stara Łagowica. Podział na Nową i Starą dokonał się po roku 1952, na podstawie źródeł parafialnych. Do Zbelutka Starej należą wsie położone najbliżej: Zbelutka – Stara Wieś, Góry, Poddanie, Kędziorka. Do Nowej zaś Garbacz, Kozłów, Niwa. Nazwa Zbelutka Nowa powstała w związku z zasiedleniem tych miejsc po parcelacji gruntów.
Teren silnie pagórkowaty, przeplatany lasami i strumieniami. Gleby klasy II i III, a nieużytki klasy V i VI. Na terenie wsi, na posesji Zygmunta Włodarczyka, znajdował się dwór biskupi wzmiankowany w czasach Długosza.
Wieś Sbiluthow lokowana została przed rokiem 1382, kiedy to biskup włocławski Zbylut sprzedał młyn zwany Brodzin z sadzawką na Łagowicy, in distructu Lagoviensis, leżący na terenie wsi Sbiluthow, sołtysowi zbylutowskiemu Tomisławowi ze Złotnik (w powiecie chęcińskim) za 20 grzywien.
W czasach Jana Długosza ( 1470 – 80) wieś Sbilythka, z własnym drewnianym kościołem parafialnym p. w. Św. Doroty, fundowanym przez Zbyluta biskupa włocławskiego. We wsi wymieniono aż 30 łanów kmiecych, istniejący folwark biskupi, sołectwo osadzone na 3 łanach oraz 3 karczmy z rolami. – była zatem to wieś dobrze zagospodarowana. Kmiecie opłacali czynsz o nieznanej wysokości, oraz łącznie po jednym wiardunku obiednego, odrabiali po jednym dniu w tygodniu bydłem. Owsa, sera dawać nie mieli, ale za to po 3 koguty i 30 jaj i pół kwarty maku. Dziesięcina wytyczna i konopna oddawana była biskupstwu włocławskiemu. Pleban ma role i łaki. We wsi wymienione, sołectwo osadzone na 3 łanach, sołtys zobowiązany do służby wojskowej i płacenia jednego wiardunku obiednego, ma też własny młyn. Z sołectwa dziesięcina wytyczna oddawana jest kościołowi w Baćkowicach. We wsi znajdował się dwór biskupi i wspomniany folwark, z ról którego wytyczna oddawana jest plebanowi w Zbelutce.
W 1592 r. parafia w Zbelutce pobierała dziesięcinę snopową z folwarku, z ról sołtysich; wymieniono pusta karczmę plebańską.
W inwentarzu z 1534 r. wymieniono we wsi Zbiluthka folwark biskupi, łanów osiadłych 7½, pustych zaś 15 ½. Kmiecie osiadli płacili po 18 groszy czynszu i dawali po 6 korczyków owsa, 3 kapłony i 30 jaj. Pracują po jeden dzień w tygodniu. Wójt płaci obiednego jeden wiardunek. Dziesięcina ze wsi wynosiła 10 grzywien.
Z początkiem XVI w. w Zbelutce było 6 łanów osiadłych, czynsz odbierano w wysokości 18 groszy, owsa 6 korczyków; dziesięcina wyniosła 5 grzywien i jeden wiardunek, dwie karczmy płacą dwie grzywny i jeden wiardunek.
W 1535 r. comes Stanisław z Tęczyna, starosta trębowelski, podkomorzy generalny ziemi sandomierskiej podaje do wiadomości, że jego komornik Mikołaj Lipnicki, dokonał w obecności starosty piórkowskiego Jana Kempickiego, korektur granicznych pomiędzy wsiami Wszachów i Zbelutka biskupa Jana Karnkowskiego, a różnymi szlacheckimi, głównie z osadą Stopiec.
Według wykazu podymnego podczas lustracji województwa sandomierskiego z lat 1564-5, w parafii Zbiluthka wyliczono należny podatek.(w grzywnach): w Zbelutce 6, przy niej wymieniono karczmę ½, Lechów major 2, Janczyce 3½, Baranów 2 ½, Szadek 1, Piotrów 5, Żerniki 3, karczma przy niej ½. Według regestrów poborowych województwa sandomierskiego z 1578 r. wieś miała 16 osadników, 12 łanów, 2 zagrodników, 1 komornika,1 rzemieślnika oraz dwa łany sołtysie.
W 1598 r. Zbieluthka miała podanych 20 osadzonych na rolach. Sołectwo osadzone na dwóch łanach posiadał Jan Kęmpicki. Kościół tutejszy niezależny od łagowskiego, obejmował wsie Zbelutkę i Sadków. Był on ufundowany przez biskupa Zbyluta w końcu XIV w. Po 1529 r. A przed 1610 r. utracił on jednak charakter samodzielnej parafii. W końcu XVI w. istniało w granicach wsi 6 barci na gruntach Zbelutki, o których inwentarz z 1760 r. nic o tym nie wspomina.
W 1727 r. Krzysztof Antoni Szembek, biskup włocławski i pomorski, mając na względzie zasługi wobec siebie szlachetnie urodzonego Sebastiana Olszewskiego, za zgodą kapituły katedralnej, oddaje wspomnianej i przyszłej małżonce, pod pewnymi warunkami i dożywotnio, sołectwo Zbelutka.
W XVIII wieku w części należącej do dworu stały dwór i karczma. We wsi było chałup gospodarzy 44, chałup bez ogrodów i gruntów 5, razem dymów wiejskich 54, zamieszkałych ogółem przez 193 osoby. W części należącej do plebana, liczonej razem z poddanymi w Kozłowie o Porzeczu wyliczono 4 dymy, chałup gospodarzy 10, chałup bez gruntu 3, zatem razem dymów 14, zamieszkałych przez 50 osób. Przy wsi były dwa stawy: większy od wsi Ruda przy kuźnicy piórkowskiej oraz mniejszy na Melonku, założony przy kuźnicach i tartaku. Oba były zasilane wodą ze stawu Duraczowskiego. Ze stawu Duraczowskiego woda płynie najpierw do stawu Rudzkiego, potem do Melonka, w dalszym ciągu płynie pod wieś Porzyce, Kozłów i Pipałę ( wieś szlachecka), tu znajdował się młyn i most na rzece. Odnotowano tu 5 sadzawek płynących przez wieś: pierwsza znajdowała się w Rudzie, blisko stawu Rudzkiego zasilana przez strugę wpadającą do stawu Rudzkiego, dwie inne sadzawki należące dp plebana w Zbelutce, trzecia osuszona należąca do sołectwa Zbylutka, zaś czwarta, zarośnięta, pod wójtostwem i dworem Zbelutka.
Odnotowano również strugi płynące przez wieś: pierwsza płynęła między Gęsicami a Duraczowem, wpadając w sadzawkę Rudzką na Bernadze; druga z łąk sadkowskich przez łąki Gęsic na północy wpadała do stawu Melonek. Struga w Sadkowie, płynąca z łąk bardzkich przez gościniec rakowski i wpadająca do stawu Rudzkiego. Cztery inne strugi płynęły w samej wsi: dwie większe i dwie mniejsze. Pierwsza płynęła na wschód do wsi w kierunku południowo – zachodnim i wpadała do Łagowicy podobnie jak druga. Trzecia, mniejsza, brała swój początek pod polem zwanym Włoskowy Kąt, płynęła przez łąkę plebana zwaną również Grodziska i wpadała w rzekę Melonkowę pod Porzycem. Kolejna mniejsza struga plunęła pod polem plebana zwanym Buki, potem przez łąki zwane Grodziska i na tych łąkach łączy się ze strugą z Kąta Włoskowego. Ostatnim był strumień mający swój początek pod polem wsi Sadków, płynący przez łąki należące do wsi Gęsic i Zbelutka, łączący się ze strugą płynącą do stawu Melonkowskiego.
Na terenie wsi wymieniono dwie góry: Góra Garbacz, położona nad karczmą Pipała oraz Góra Rudzka, przez którą prowadzi droga ze Zbelutki na Rudę. Między wsiami Zbelutka i Gęsice znajdował się wąwóz, przez który prowadziła droga kamienna. Drugi wąwóz na Górze Rudzkiej jest głębszy od tamtego jest głębszy od tamtego. Znajdowały się tu dwie kuźnice wystawione przez prymasa Ostrowskiego, gdy był biskupem włocławskim: jedna zwana Ruda z dwoma fryszerkami, oraz druga na Melonku również z dwoma fryszerkami.
Na mapie Galicji Zachodniej wieś oszacowana na 75 domów, 80 mężczyzn i 20 koni. W 1827 r. było 73 domów i 388 mieszkańców. W 1895 r. analogicznie było tu 101 domów, 595 mieszkańców, 1412 mórg włościańskich, 352 mórg folwarcznych, wchodzących w skład majoratu gen. Uszakowa i 151 mórg folwarku prywatnego.
W 1992 r. we wsi było 660,95 ha i 140 zagród.
Obecnie liczy 493 mieszkańców (30.06.2011 r.).
